Triduum Paschalne - szczyt roku liturgicznego
Triduum Paschalne - szczyt roku liturgicznego

Święte Triduum Paschalne jest ukoronowaniem roku liturgicznego. To nie jest przygotowanie do Wielkanocy. Jest to jedna wielka uroczystość, która rozpoczyna się Mszą Wieczerzy Paschalnej Wielkiego Czwartku  i kończy się II Nieszporami Zmartwychwstania Pańskiego. Żydzi liczyli dzień od wieczora poprzedniego dnia, dlatego mówimy o trzech dniach a nie czterech.

 

Bogactwo Liturgii tego świętego czasu niech będzie drogą do osobistego spotkania z Bogiem, który jest naszym Życiem. Bowiem tylko taki klucz do życia codziennego otwiera na przyjmowanie prawdziwej radości chrześcijańskiej.

 

s.M. Celestyna Graczyk

Wielki Czwartek

 

Jest dniem ustanowienia Eucharystii a zarazem Sakramentu Kapłaństwa. Wieczorna Eucharystia jest  kontynuacją starotestamentalnej uczty paschalnej, którą Jezus wzbogacił w Wieczerniku o nowe treści. Żydzi sprawowali ucztę paschalną na pamiątkę wyjścia z Egiptu. W tym czasie każda rodzina musiała spożyć baranka. Chrystus ofiarowując swoje Ciało i Krew staje się Nowym Barankiem Paschalnym. Baranki zabijano w świątyni w Święto Paschy miedzy 9 a 11 godziną (nasza 15:00 i 17:00), a następnie były pieczone na rusztach w kształcie krzyża. Podczas spożywania, kości baranka nie mogły być łamane. Widać tutaj niezwykłe podobieństwo do ofiary Chrystusa, dlatego Wieczerza ta zawsze była pojmowana w szczególnym związku z Męką Pana.
Na pamiątkę tych wydarzeń liturgii Wielkiego Czwartku towarzyszą specjalne obrzędy:
• Mandatum, czyli obmycie nóg (nazwa pochodzi od I antyfony „Przykazanie nowe daję Wam”, którą wykonywano podczas tego obrzędu). Oprócz służebnego wymiaru ma także aspekt zbawczy, ponieważ w Wieczerniku Chrystus powiedział do Piotra, że apostoł nie będzie miał z Nim udziału, jeżeli nie zostanie obmyty.
• Przeniesienie Najświętszego Sakramentu okrytego welonem do specjalnego miejsca w kościele, zwanego ołtarzem wystawienia (obecnie po Soborze Watykańskim II nie używa się nazwy ciemnica).
• Denudatio altaris, czyli zdjęcie obrusów z ołtarza. Początkowo miało to wyraz praktyczny (obrus był tylko na czas liturgii), później przyjęto znaczenie symboliczne – miało ukazać kenoze (uniżenie) Chrystusa przez odarcie z szat.
• Wygaszenie lampki wiecznej
• Crepitacula (kołatki) – podczas Triduum milkną organy i dzwony, które mają uroczysty, radosny charakter, a zamiast nich używa się drewnianych kołatek.

Wielki Piątek

 

W tym dniu nie celebruje się Mszy Świętej, jako że tego dnia Jezus umierał na krzyżu za nasze grzechy i został złożony w grobie. Te wydarzenia są też celebrowane podczas liturgii, składającej się z następujących części:
• Liturgia Słowa, podczas której odczytuje się opis Męki Pańskiej według św. Jana.
• Wielka Ekternia, czyli uroczysta modlitwa wiernych. Dawniej miała miejsce tylko podczas liturgii Wielkiego Piątku. Po Soborze Watykańskim II została wprowadzona do każdej Mszy Świętej. Ta część liturgii rozpoczyna się od wezwania diakona do modlitwy. Wszyscy klękają i po powstaniu następuje chwila ciszy, po której kapłan odmawia modlitwę, a zgromadzony lud odpowiada: „Amen”.
• Adoracja krzyża, podczas której śpiewano hymny („Sztandary Króla się wznoszą” lub „Trishagion”, czyli „Święty Boże” przeplatane ze śpiewem „Ludu mój ludu”). Obecnie mamy
2 formy adoracji:
 - Odsłonięcie krzyża – kapłan stopniowo ściąga zasłonę, za każdym razem śpiewając: „Oto drzewo Krzyża, na którym zawisło Zbawienie świata”. Wierni natomiast odpowiadają: „Pójdźmy z pokłonem” i przyklękają w ciszy oddając cześć krzyżowi.
 - Podniesienie odsłoniętego krzyża, który kapłan wnosi procesyjnie od wejścia kościoła do ołtarza, zatrzymując się w trzech miejscach, wzywając lud do adoracji.
• Komunia święta na darach uprzednio konsekrowanych – po zakończeniu adoracji, ołtarz nakrywa się obrusem i przynosi świece, Mszał oraz chleb konsekrowany podczas Mszy Wieczerzy Pańskiej. Odmawia się modlitwę Pańską i przystępuje do Komunii świętej. Na koniec odnosi się Najświętszy Sakrament do kaplicy Grobu Pańskiego.
W Wielki Piątek w całym Kościele obowiązuje zachowanie postu, który jest symbolem  udziału w cierpieniach Chrystusa za zbawienie świata. Od tego dnia aż do liturgii paschalnej należy przyklęknąć przed krzyżem tak samo jak przed Najświętszym Sakramentem.

 

Wielka Sobota

 

Tego dnia Kościół trwa przy Grobie Pańskim, rozważając Mękę i Śmierć Chrystusa, a także Jego zstąpienie do otchłani. Jest to czas zadumy, modlitwy i postu. W godzinach porannych zaleca się sprawowanie tzw. Ciemnej jutrzni (modlitw brewiarzowych Psalmami) z udziałem ludu. Święci się także pokarmy. Dawniej ta tradycja była obecna w Wielkanoc. W tym dniu także nie ma Mszy świętej, ponieważ Wigilia Paschalna należy do Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego.

Misterium Paschalne

 

Niedziela Zmartwychwstania Pańskiego jest trzecim dniem Triduum Paschalnego, a jednocześnie pierwszym dniem Pięćdziesiątnicy Paschalnej. Rozpoczyna się od Wigilii Paschalnej, która ma miejsce po zachodzie słońca w Wielką Sobotę. Podczas Uroczystej Mszy świętej mają miejsce niezwykłe celebracje.
• liturgia światła, która wyraża czuwanie wiernych na modlitwie w oczekiwaniu na zbawcze wydarzenia. W tym czasie następuje poświęcenie ognia. Kapłan wnosi do świątyni zapalony paschał, symbolizujący Chrystusa, od którego zapala się pozostałe świece, wypełniające kościół jasnością Tego, który rozproszył mroki śmierci i napełnił świat swoim światłem. Potem kapłan lub diakon śpiewa „Exsultet” zaczynający się od słów: „Weselcie się już zastępy Aniołów
w niebie”.
• liturgia słowa - składa się 7 czytań ze Starego Testamentu i 2 z Nowego Testamentu (w tym jedno z Ewangelii) przeplatanych psalmami (z przyczyn praktycznych ilość czytań można ograniczyć do 4 czytań). Ta część liturgii ma za zadanie wprowadzić w atmosferę potężnego działania Bożego w historii ludzkości, od stworzenia świata, poprzez przymierze z Abrahamem, cudowną interwencję zbawczą nad Morzem Czerwonym oraz zapowiedź Nowego Przymierza, które dokonało się w ofierze Jezusa Chrystusa. Przed Ewangelią jest intonowane uroczyste Alleluja.
•  liturgia chrzcielna, podczas której odnawia się przyrzeczenia chrzcielne lub udziela się sakramentów inicjacji chrześcijańskiej katechumenom.
• liturgia eucharystyczna, która wieńczy dzieło zbawienia Jezusa Chrystusa.
Ponieważ całość wydarzeń paschalnych dokonuje się podczas liturgii Wielkiej Nocy, Kościół poleca, by zaraz po jej zakończeniu odbyła się uroczysta Procesja Rezurekcyjna (z łac. resurrectus - zmartwychwstały), mająca za zadanie obwieścić światu fakt zmartwychwstania Jezusa Chrystusa.
Gdy Polska była pod zaborem rosyjskim, car zabronił nocnych spotkań, dlatego procesję przeniesiono na godziny poranne. Sobór Watykański II zaleca, by odbywała się na zakończenie Wigilii Paschalnej.