Każda babcia potrafi snuć tę samą historie po kilka razy, czytać te same książeczki i odpowiadać na niekończące się pytania, nie okazuje przy tym zniecierpliwienia. Babcie są korzeniami dla tworzenia nowego pokolenia. Stereotypy vice versa życie.

W życiu dziecka, z wyjątkiem rodziców nie ma takich ludzi, jak dziadkowie (mam tu na myśli zarówno babcie jak i dziadków), którzy darzyliby je większą miłością, poświęcili mu tyle czasu i uwagi, bawili się w sklep, szkołę, doktora, grali w piłkę. Każda babcia potrafi snuć tę samą historie po kilka razy, czytać te same książeczki i odpowiadać na niekończące się pytania, nie okazuje przy tym zniecierpliwienia. Nikt tak jak dziadkowie nie przeżywa narodzin wnuka, nie pęcznieje z dumy z jego pierwszych wypowiedzianych słów.

Z babcią rodzinnie i domowo

Kontakty z dziadkami są dla dziecka specyficzną formą nawiązywania zdrowych więzi ze społeczeństwem. Istnieje jeszcze druga strona tych relacji. Również dla babć są one bardzo ważne. W dzisiejszych czasach wiek bycia babcią znacznie się zmienił, niż to było wcześniej. Ta granica nieco się poszerzyła. Obecnie 40 – letnia kobieta może już być babcią, często jest aktywna zawodowo i społecznie.
Dziecko przebywając z babcią uczy się zasad współżycia, pełnienia w otoczeniu określonych ról i właściwego realizowania własnych zadań życiowych. Obcowanie z babcią jest odzwierciedleniem życia społecznego, stwarza prawdziwie rodzinną atmosferę, tak niezbędną do pełnej realizacji poczucia bezpieczeństwa. Kontakty te są więc dla dziecka specyficzną formą nawiązywania zdrowych więzi ze społeczeństwem, a starszym kobietom dają poczucie przydatności w życiu. Babcia przekazuje wiedzę o roli kobiety w rodzinie i społeczeństwie. To ona pokazuje, jak trzymać filiżankę, i jak siadać przy stole, od niej można się dowiedzieć, jak się tańczyło walca w ogromnym salonie i śpiewało, stojąc przy pianinie. To wszystko znacznie przewyższa uroki telewizji, gier komputerowych, Internetu. Już sama obecność babci uczy szacunku do niej, który następnie zostaje przeniesiony na innych.

Dziadek – historia i opowieści

Dziadek ma inne zadania. Jego opowiadania koncentrują się wokół faktów historycznych, dotyczących bardzo często osobistych przeżyć. Poszerza się w ten sposób wiedza dziecka o przeszłości własnej rodziny, a także o historii kraju. Kontakt z dziadkiem ma duże znaczenie dla kształtowania u dorastającego człowieka światopoglądu, jakże ważnego składnika formującej się osobowości. Ma wpływ na stosunek do wartości i norm, do przemian. Nikt lepiej niż dziadek, bo z właściwym zrozumieniem, nie podejmuje próby rozstrzygania wątpliwości, rozterek i wahań.

Stereotypy vice versa życie

Stereotypy dotyczące babci to m.in.: problemy z pamięcią i ze słuchem, często są roztargnione, powolne, zawodowo nieaktywne itd. W większości polskich rodzin do niedawna istniał wizerunek babci, który różni się od współczesnego. Babcia do tej pory uważana była za najstarszego członka rodziny, utożsamiana była z osobą, która zawsze i chętnie przychodzi z pomocą, gotowa na wszelkie poświęcenia i  rezygnację ze swoich planów. Właściwie wokół babci skupiała się życie rodzinne. Do tego stereotypu należy także sama nazwa określająca babcie i dziadków razem jako „dziadkowie”. W większości czynności opiekuńcze, wychowawcze podejmuje zazwyczaj babcia, to ona jest zdolna do większego poświęcenia swojego życia dla wnucząt, jest to piękna cecha kobiety „bycia dla”. Dziadek w mniejszym stopniu angażuje się w wychowywaniu wnucząt.

Współczesna babcia

Zajmowanie się wnukami to rola społeczna przypisana babci. Wiele kobiet odgrywa ją bezrefleksyjnie: bo dzieci są najważniejsze, bo ich matki również pomagały w odchowaniu maluchów. Taki jest porządek rzeczy. Coraz częściej kobiety, które wychowały własne dzieci, chcą mieć dla siebie czas. Widzą, że również w późniejszym wieku można cieszyć się z życia, rozwijać, mieć pasję, podróżować, czy uczyć się języków. Kobiety, które się nie zgadzają na bycie babcią muszą się zmierzyć z upływającym czasem, stereotypem babci – staruszki. Babcie często czują się jeszcze młode, chcą dbać o siebie, prowadzić życie towarzyskie. Momentem, w którym muszą stawić czoła kryzysowi wieku i kobiecości jest pojawienie się wnuka. Obecnie babcie nie siedzą  przed telewizorem i robią na drutach ani na ploteczkach przed domem. Oto stereotyp babci: miękki fotel, siwy kok, okulary, robótka. Współczesne babcie pływają, podróżują, uprawiają sport, poznają języki, chodzą na kurs tańca itp. i tylko jedno się nie zmieniło – kochają swoje wnuki do szaleństwa. Według stereotypu pani po 60. roku życia jest „babcią”. Powinna gotować i opiekować się wnukami. Problem pojawia się wtedy, gdy „babcia”, chce być przede wszystkim kobietą. Etykieta „babci” w polskim społeczeństwie odbiera kobiecie prawo do zabawy, radości, spontaniczność.

Rola wnuków w życiu babć

Człowiek żyje i rozwija się w interakcjach społecznych. Interakcje dostarczają ludziom bogatego wachlarza emocji. Zarówno szczęście, miłość, radość, jak również złość czy rozpacz człowiek przeżywa w relacjach z drugim człowiekiem. W interakcjach społecznych realizowane są również liczne ludzkie potrzeby. Szczególne znaczenie pośród nich odgrywa potrzeba afiliacji.
Pokolenia w rodzinie łączy szczególna więź wyrażająca się miłością i oddaniem. Często spotyka się opinie o rodzinie jako o „wspólnocie rodzinnej”, jest miejscem najbardziej głębokiego kontaktu osobowego opartego na miłości i dobrowolności na głębokim i uzupełniającym się związku pokoleń, które pomagają sobie wzajemnie w osiąganiu pełniejszej mądrości życiowej, mają możliwość ciągłego uczenia się od siebie wzajemnie. Dzieci dzięki rodzicom uczą się wszystkiego co potrzebne jest im w dorosłym życiu. Dziadkowie zaspakajają dziecięce potrzeby, których rodzice z różnych względów nie zawsze są wstanie zaspokoić. Dzieci zaś swoją otwartością i bezinteresownością oddziaływają na zachowanie i samopoczucie starszych pokoleń.
Warty podkreślenia jest fakt, iż nie tylko ludzie starzy potrzebni są dziecku, ale także dzieci odgrywają znaczącą rolę w życiu swoich babć i dziadków. Babcie i wnuki łączy bowiem niezwykła wzajemna zależność, pozwalająca zarówno jednym jak i drugim odkrywać siebie w tym przepełnionym miłością spotkaniu, uczyć się od siebie i uczyć się siebie nawzajem. Jak ogromną role w życiu dziecka pełnią osoby starsze wiemy bardzo dobrze. Jednak ciekawe jest czy kobiety będące babciami, które często są jeszcze aktywne zawodowo, pełniąc wiele innych ról w życiu rodzinnym czy społecznym uświadamiają sobie znaczenie wnuków w ich życiu? Jakie znaczenie mają dla ich rozwoju?

Z wypowiedzi babć

Rozmawiając na ten temat z babciami, bardzo świadomie wypowiadały się, jak wielką rolę w ich życiu odgrywają wnuki. Często nie potrafią sobie wyobrazić życia bez nich. Podkreślały również, że, pomimo  tego iż często są jeszcze aktywne zawodowo, obecnie mają więcej czasu dla wnuków niż dla swoich dzieci, a co za tym idzie więcej im okazują miłości niż swoim dzieciom. Tak to oto komentowały – oddajmy im głos:

Swoje dzieci się kocha, ale wnuki ponad wszystko. Nie dałabym nikomu ich skrzywdzić (p. Krystyna A., lat 61).
Wnuki są dla mnie bardzo ważne, opiekuję się nimi z większą czułością niż dziećmi swoimi. Dla swoich dzieci nie było tyle czasu, była praca zawodowa, teraz czasu  jest więcej (p. Maria M., lat 57).
Trudno mi sobie wyobrazić życie bez wnuków, bardzo ich kocham (p. Kornelia Ł., lat 54).
Wnuki się kocha bardziej niż swoje dzieci, ma się dla nich więcej czasu           
 (p. Dorota M., lat 60).

Kontakty z rodziną w okresie starości są ważne jak w okresie dzieciństwa, z tą różnicą, że dziecku rodzina ułatwia życiowy start, zapewnia rozwój i przekazuje reguły życia społecznego, natomiast osoba starsza potrzebuje rodziny, by móc poczuć się spełnionym, usatysfakcjonowanym ze swojego życia. Oto wypowiedzi babć na ten tamat: 
Dzieci swoje się wychowało, ale wnuki są na pierwszym miejscu, nie kocha się swoich dzieci jak wnuków. To taki instynkt, że człowiek chce się poświęcić (p. Teresa K., lat 72).
Wnuki są dla mnie wszystkim, nie wyobrażam sobie życia bez nich, całe życie im poświęciłam (p. Maria Sz., lat 69).

Seniorzy rodów wraz z pojawieniem się wnuków odczuwają zadowolenie i dumę oraz następuje wzrost ich sił witalnych. Jak wielką radość wnoszą wnukowie w życie babć świadczą wypowiedzi trzech kobiet. Bywało tak, że sobie nawet tego nie uświadamiały jak wiele wnoszą w ich życie.
Bez wnuków byłoby mi ciężko, przynoszą one dużo radości, jak ich nie ma, jak wyjadą to jest tak cicho. Byłoby ciężko bez tych wnuków. Ciężko z wnukami, a bez nich jeszcze gorzej (p. Maria F., lat 63 ).
Co by człowiek robił gdyby tych wnuków nie było, byłoby nudno. Wprowadzają dużo radości, niespodzianek. Często coś przynoszą i mówią: babcia coś ci zrobiłem. Swoimi dziećmi człowiek nie  miał czasu się nimi nacieszyć (p. Dorota M., lat 54).
Olbrzymia rola wnuków dla mnie, nawet nie wiedziałam jak pojawiły się wnuki, że to może być takie uczucie. W moim życiu ubogaciły mnie niewiarygodnie. Wnuki ubogaciły moje życie o różne emocje, doświadczenia, o co siebie nie podejrzewałam to cierpliwość do dzieci. Teraz jest spokoje ubogacenie, obserwowanie jak im przybywa lat, jak wzbogaca się słownictwo (p. Janina K., lat 57).

Jak bardzo są sobie wzajemnie potrzebni babcie i wnukowie!

Nawzajem się ubogacają, wspólne spotkania przyczyniają się do rozwijania samych siebie. Następuje między nimi szczególna wymiana emocjonalna. Rodzina jest najlepszym środowiskiem dla fizycznie, psychicznie, duchowo czy materialnie sprawnego funkcjonowania ludzi starszych. Tutaj, przez całe życie, powinny być zaspakajane potrzeby każdego z członków rodziny, tutaj maja oni możliwość pełnego rozwoju w każdej sferze życia, tutaj powstają przeżycia, niepowtarzalne w innych grupach społecznych. 
 
Spotkania z babciami, niezależnie od wieku dziecka, zawsze są momentem niezwykłym i niezapomnianym, bo kto w sposób bardziej plastyczny wspomina swoje życie i swoich najbliższych oraz znajduje czas na rozmowy na każdy temat, słuchając swoich wnucząt ze spokojem i zrozumieniem. Kto inny potrafi tulić do siebie i opowiadać godzinami ulubione bajki i pocieszać, gdy tęskni się za rodzicami. Zapewne większość ludzi, którym dane było spotkanie z babciami nosi w sercu ogromną miłość i ciepło, jakimi go obdarowywały. I mimo, iż babcie towarzyszą wnukom całe swoje życie, to ich wpływ uwidacznia się najbardziej w okresie dzieciństwa, kiedy „życzliwie towarzyszą” rodzicom, w tak ważnym i istotnym wydarzeniu, jakim jest wychowanie młodego człowieka.

Żyć razem – obok siebie i dla siebie

Rodzina to miejsce mieszania się generacji, które nie powinny istnieć obok siebie, lecz żyć razem. Rodzina bowiem tworzy miejsce wymiany miłości, szacunku i bezpieczeństwa, obdarowywania, świadczenia usług i dyskusji. Kontakty generacyjne muszą być więc zorganizowane poprzez udział we wzajemnym życiu. Nie pozbawiajmy zarówno dzieci, jak i osób starszych wzajemnych kontaktów, gdyż są im one potrzebne do rozwoju, budowania poczucia wiary we własne możliwości oraz odczuwania satysfakcji i radości. Kontakty miedzy babciami a wnukami maja duże znaczenie dla obu stron, gdyż pokolenie starsze i młodsze mogą przekazywać sobie wzajemnie wiele wartości. Ponadto babcie tworzą najczęściej ośrodek kontaktów miedzy rodzinami swych dorosłych już dzieci. Prowadzi to do wzbogacenia i umocnienia więzi wewnątrzrodzinnych. Rola i znaczenie babć i dziadków zmieniły się w ostatnich latach, zwłaszcza w społeczeństwach ruchliwych, często zmieniających miejsce zamieszkania, ludzie starsi na ogół stwierdzają, że nie oczekuje się od nich obecnie, tak jak to było dawniej, zaangażowania i istotniejszej pomocy w opiece i wychowywaniu najmłodszych członków rodziny. Jednocześnie jednak osoby te kontakty z wnukami bardzo sobie cenią. Tak ścisłe kontakty z pokoleniem seniorów niewątpliwie wzbogacają życie rodzinne, a brak dziadków powoduje, że przeżycia z dzieciństwa są uboższe.

Babcie są korzeniami

Pozycje ludzi starszych w rodzinie wzmacnia ich oddanie i poświęcenie, przez co łącząca pokolenia więź staje się silniejsza. Dzięki zdobywanej przez lata życiowej mądrości i wieloletniemu doświadczeniu służy radą i wsparciem swoim dzieciom i wnukom.
Nie oznacza to jednak, że wyłącznie jedna strona czerpie korzyści z kontaktów z najstarszym pokoleniem. Więzi rodzinne dla ludzi w okresie późnej dorosłości są źródłem emocjonalnej równowagi i warunkiem ułatwiającym przystosowanie do społecznego funkcjonowania w okresie starości, zapewniają poczucie bezpieczeństwa oraz potrzebę bycia z bliską osobą.

Spotkania wnuków z babciami oferują obu stronom pole do wzajemnych eksperymentów. Zarówno ludzie młodzi, jak i starsi mają możliwości wykorzystania wspólnych spotkań do rozwijania samych siebie. Następuje między nimi szczególna wymiana emocjonalna. Zdaniem G. Gajewskiej silna więź łącząca wnuki z dziadkami, najmłodszym pozwala kompensować więź z rodzicami, natomiast w przypadku ludzi starszych może stanowić działanie profilaktyczne. W okresie samodzielności wnuka skutkować może bowiem bezgranicznym oddaniem i wsparciem babć i dziadków będących okresie późnej starości.

Babcie w rozwoju wnuków odgrywają szczególną rolę: uczą pierwszych modlitw, opowiadają o minionych czasach, uczą elementów zwyczajów i  obrzędów. Babcie potrafią pokazywać kulturowe dziedzictwo przodków. Babcie są korzeniami dla tworzenia nowego pokolenia. Ogarniajmy je naszą życzliwością i wychowujmy młode pokolenie do szlachetnego uczucia szacunku.

s.M. Celinia Liptak